Revolución Rusa

Chicos aquí os dejo un resumen de lo que estamos trabajando en clase:

TEMA 8: REVOLUCIÓN RUSA E A URSS.


0- INTRODUCIÓN .
A comezos do século XX, o absolutismo zarista e a consiguiente falta de liberdades impedían o desenvolvemento normal da vida política e freaban a modernización do país. Rusia seguía sendo unha gran potencia europea e, ao mesmo tempo, un dos países máis atrasados do continente. Estas contradicións motivaron o nacemento dunha oposición política ao zarismo, que se manifestou no estallido revolucionario de 1905,antecedente da gran revolución de 1917, que poñería fin ao imperio zarista.

 No ano 1917 tivo lugar en Rusia un proceso revolucionario que culminou coa instauración do primeiro réxime socialista do mundo. A Revolución Rusa tivo dúas fases ben diferenciadas, a primeira, en febreiro, deu lugar á caída do zarismo e á instauración dun réxime parlamentario e constitucional.

A segunda, en outubro, tivo carácter socialista e configurou un novo modelo de Estado a partir das organizacións obreiras, dos soviets de obreiros e campesiños. En oito meses, Rusia pasou dunha monarquía anacrónica e case absoluta á ditadura do proletariado. O novo réxime só conseguiu consolidarse logo dunha cruenta guerra civil que se prolongou durante máis de tres anos.

1- A RUSIA ZARISTA A COMEZOS DO SÉCULO XX.

- A comezos do século XX, Rusia era un inmenso imperio que chega desde Europa ata o Pacífico e dentro del conviven un gran número de pobos distintos. O seu sistema político pasaba por ser un dos máis autoritarios do mundo.

- En Rusia, o Zar exercía o poder absoluto mediante un réxime que se sustentaba sobre tres pilares:

a ) A nobreza (controlaba a propiedade da terra).
b) Os altos cargos da administración e o exército a policía secreta (exerce a censura e o control político).
c) A Igrexa ortodoxa (o zar era o xefe supremo).

- Malia a prohibición de formar partidos políticos, unha reducida clase intelectual organizou unha oposición que reclamaba liberdades políticas e cambios sociais e económicos.

- En 1898 fundouse o Partido Obreiro Socialdemócrata Ruso (POSDR), destacando a figura de Lennin. En 1903, o partido fracturouse entre:
* Mencheviques , defendían que Rusia debía pasar por unha revolución burguesa e desenvolver unha economía capitalista antes de emprender a revolución socialista. Por outra banda, entenderon o partido como unha organización de masas aberta a militantes.
* Bolcheviques , o seu obxectivo estaba en derrocar o zarismo e establecer unha ditadura democrática revolucionaria provisional do proletariado e do campesinado. Para estes, o partido era unha organización moi disciplinada, cuios militantes debían entregarse por completo á revolución.

1.3- A REVOLUCIÓN DE 1905
- Causas:
* Descontento do campesinado pola reforma agraria (traduciuse en axitacións e revoltas).
* Malas condicións de vida dos obreiros concentrados en San Petersburgo, Moscú,…
* Derrota de Rusia na Guerra ruso-xaponesa (1904-1905)
* O detonante , en xaneiro de 1905 tivo lugar unha manifestación pacífica de obreiros ante o Palacio de Inverno que concluíu con centenares de mortos e feridos pola garda real (este feito coñécese como o domingo sanguento).
- En consecuencia, estalou a revolución, é dicir, a axitación social e política xeneralizouse o que se traduciu nunha oleada de folgas, levantamientos e motines en Rusia. Veámoslo:
* Os campesiños esixiron o fin dos abusos dos terratenientes.
* Formación dos soviets (consellos obreiros); sendo o máis activo o de San Petersburgo, presidido por Trotski.
* Os partidos clandestinos organizáronse formando unha oposición forte ao zarismo.
* Motín do acorazado Potemkin, cuxa tripulación  rebelouse cando regresaba de Extremo Oriente.
- Por todo o explicado anteriormente o zar levou a cabo unha serie de medidas recolleitas no llamado Manifiesto de Outubro. Destacaron as seguintes:
* Concesión de liberdades civís (de conciencia, expresión,..)
* Creación dun réxime representativo, cun Parlamento, a Duma, elixida por sufragio e con plenos poderes legislativos.
 Este manifesto permitiu ao zar reprimir a revolta.

1.4- O FRACASO DAS REFORMAS

- A revolución de 1905 creou grandes expectativas de profundas reformas entre a poblacion, pero estas foron moi limitadas polo que o poder do zar viuse escasamente diminuído.
 Ademais, a Duma tiña un poder legislativo moi recortado .
 Doutra banda, a reforma agraria (intento de crear unha clase de campesiños acomodados que formasen unha base social adicta o réxime kulaks- ) fracasou. Ademais, a reforma non afectou ás propiedades da nobreza e da Igrexa.
 A estes factores habería que engadir outros como : o retorno á represión política característica do zarismo; a excesiva influencia das camarillas cortesás e de Rasputín nas decisións políticas do país; a participación na I GM; ….

2- A REVOLUCIÓN DE FEBREIRO DE 1917

- A guerra foi, unha vez máis, o detonante da revolución,  as derrotas militares de Rusia na I Guerra Mundial e as elevadas perdas humanas e territoriais  xeraron dificultades económicas e un profundo malestar social.Ademais  da imposición de cartillas de racionamento .

- En  febreiro de 1917  a folga nunha fábrica de armamentos  provoca unha revolución espontánea en Petrogrado (San Petersburgo)  que deriva na paralización total da cidade.

- As folgas, manifestacións, as pésimas condicións de vida fixeron que o 26 de febreiro de 1917 producísese unha sanguenta represión por parte do exército; aínda que ao día seguinte, toda a guarnición uniuse aos huelguistas.

- Os revolucionarios mencheviques, socialistas revolucionarios e bolcheviques reorganizaron o soviet de Petrogrado.
- A disolución da cuarta Duma polo zar levou aos cadetes a opoñerse ao zar, polo que este quedouse sen apenas apoios . Así, Nicolás II abdicou e, horas despois, formouse un goberno provisional encabezado porKerenski.

- DE MARZO A OUTUBRO: O GOBERNO PROVISIONAL

- Durante este período de tempo déronse en Rusia dous poderes paralelos o do goberno provisional ­_ os bolcheviques non colaboraron con el- e o dos soviets.
Soviet.
Asemblea de traballadores dunha cidade, pobo, que xurdiron de xeito espontáneo en 1905 e que deciden folgas, accións políticas,.. Forman un goberno paralelo trala revolución de febreiro (o soviet de Petrogrado con máis poder que o propio Goberno Provisional).
- O goberno provisional tomou unha serie de medidas.
* Declarou unha amnistía.
* Recoñeceu as liberdades civís e disolveu a policía zarista.
* Prometeu entregar as terras dos terratenientes aos campesiños.
* Recoñeceu o dereito de independencia a Finlandia e Polonia.
 O problema estivo en que este goberno mantivo os seus compromisos coa guerra ,o que lle enfrontou cos mencheviques, bolcheviques,- e pospuxo as reformas básicas. Foi, en definitiva, un goberno débil que padeceu sucesivas crises.

 En Abril de 1917,  Lennin suscita as súas Teses de abril : ruptura co goberno provisional e os seus colaboradores  ­_mencheviques e socialistas revolucionarios-. Petición de que o goberno recaése nos soviets.

En Agosto de 1917 ,o xeneral Kornilov, comandante en xefe do exército, sublevouse co fin de implantar unha ditadura militar . Así, Kerenski tivo que pedir axuda aos bolcheviques e ao sóviet de Petrogrago .Bolcheviques, mencheviques e socialistas revolucionarios enfrontáronse a Kornilov e fixeron que os seus colaboradores sumásense á revolución (fracaso do golpe de Estado).

3- A REVOLUCIÓN DE OUTUBRO.

- O intento de golpe de Estado de Kornilov reforzou as posicións dos bolcheviques , xa que logo, foilles máis fácil o acceso ao poder.

3.1- A CONQUISTA DO PODER POLOS BOLCHEVIQUES

- Entre setembro e outubro de 1917, os bolcheviques foron gañando popularidade; de feito, varios soviets puxéronse ao lado destes.
- Neste momento, Rusia vivía unha situación de caos (malas condicións de vida da poboación, axitacións, …) que Lennin aproveitou para tomar o poder inmediatamente o 9 de outubro regresou clandestinamente a Petrogrado e  convenceu ao Partido bolchevique para que adoptase o principio de insurrección armada.

Trotsky, presidente do soviet de Petrogrado, preparou a toma do poder, de forma  que, na noite do 24 ao 25 de outubro as tropas leais aos bolcheviques ocuparon as comunicacións e, xa, o 25 de outubro cercaron o Palacio de Inverno e mandaron ao acorazado Aurora para vixiar os movementos da residencia zarista . Finalmente, as tropas bolcheviques detiveron aos membros do goberno, excepto a Kerenski que logrou fuxir.
Á súa vez, na reunión do II Congreso dos Sóviets de toda Rusia, mencheviques e socialistas revolucionarios protestaron ante o que consideraron un golpe de Estado dos bolcheviques e abandonaron a sala. Isto acelerou a formación dun novo goberno presidido por Lennin: o Consello de Comisarios do Pobo.

 

3.2- A CREACIÓN DO ESTADO SOVIÉTICO,  actuacións:

- O Congreso dos Sóviets adoptou unha serie de medidas para a formación dun Estado socialista soviético .Neste sentido, os seguintes decretos asinados por Lennin o 26 de outubro foron de gran importancia:
* Decreto sobre a paz. Invitouse aos gobernos en guerra a unha paz xusta; ademais, propúxose o abandono da  I Guerra Mundial.
* Decreto sobre a terra . Expropiación das terras de terratenientes, monarquía e Igrexa para entregalo aos sóviets de campesiños.
- Doutra banda, puxéronse en marcha outras medidas para asegurarse o control político e o apoio popular : concesión do control de fábricas e minas aos sóviets obreiros, xornada laboral de oito horas, dereito de autodeterminación das nacionalidades convocatoria da Asemblea Constituyente,..
- Ademais, Lennin, co obxectivo de acabar con toda oposición, promulgou un decreto sobre a prensa que lle permitía clausurar todo periódico contrario á ideoloxía do II Congreso dos Sóviets; e creou a Checa ou policía política.
- Tamén, acordouse un armisticio saída da I Guerra Mundial- en novembro de 1917 que desembocou na firma do Tratado de paz en Brest-Litovsk marzo de 1918-  Polonia, Letonia, Lituania e Estoniana pasan a control alemán e Georgia, Ucrania e Finlandia acceden á independencia.
- Finalmente, en novembro de 1917, celebráronse eleccións á Asemblea Constituyente, pero o. Así, o III Congreso dos Sóviets se autoproclamó herdeiro da Asemblea e aprobou a constitución da República Soviética Federal Socialista Rusa. Esta definía o novo Estado como unha ditadura do proletariado controlada únicamente polo Partido Comunista de Rusia.

3.3- A GUERRA CIVIL.

- Causas.

Decisión de Lennin de disolver a Asemblea constituyente e crecemento da oposición ao réxime bolchevique ao descubrir a intención destes de instaurar un réxime totalitario.
- Bandos enfrontados:
* Brancos: tropas organizadas por antigos oficiais zaristas. Contaron co apoio exterior de Reino Unido, EE.UU e Xapón. O seu obxectivo era derrocar ao réxime bolchevique para evitar o contaxio revolucionario en Europa.
* Vermellos: bolcheviques. Trotsky encargouse de organizar un exército disciplinado que mantivo  o novo réxime.

- Fases:

* Ata 1919, vitorias en mans dos brancos, pero falloulles a incapacidade de formar unha fronte unitario contra os bolcheviques.
* A partir de 1920, o Exército Vermello comezou a frear as ofensivas brancas, de maneira que en 1921 lanzou unha ofensiva sublime que finalizou coa guerra civil.
O comunismo de guerra,  durante a guerra civil púxose en práctica certas prácticas comunistas.  Son as seguintes:
* Instauración do comunismo de guerra,  o Estado controlou a economía rusa co obxectivo de ter suficientes recursos para gañar a guerra civil, supresión da propiedade privada.
* Nacionalización da industria, supresión do diñeiro, do dereito a folga,
. Todo isto supuxo un fracaso total no ámbito económico; ademais da hambruna de 1921 que acabou coa vida de dous millóns de persoas. Como consecuencia, o descontento popular traduciuse en folgas, rebeliones,das que destacou a sublevación dos marineros de Kronstadt.

3.4- A NEP E O NACEMENTO DA URSS.
- Por todo o devandito anteriormente, Lenin decidiu cambiar de rumbo a vida política do país:
a) A Nova Política Económica (NEP): 1921-1928
- Con este sistema, retornouse parcialmente á economía de mercado, admitiuse a propiedade privada no campo, comercios; restableceuse a moeda. Aínda que, o Estado mantivo o control sobre a Banca, a industria pesada e o comercio exterior.
* Nun principio, os resultados foron positivos (mellora agrícola que freou o fame, supresión do racionamiento,), pero tamén deu lugar á aparición dos Kulaks (campesiños ricos) e de empresarios e comerciantes enriquecidos.
b) A ofensiva política: a creación da Unión Soviética.
- Doutra banda, entre 1921 e 1922 se endurecieron as políticas (man dura do exército, represión contra a oposición política, dereitos civís recortados).
- En 1922 creouse a URSS (Unión de Repúblicas Socialistas Soviéticas): Rusia, Georgia, Ucrania, Bielorrusia e Azerbaiyán e en 1924 dotouse ao novo Estado dunha constitución, aínda que a realidade era ben diferente pois o partido comunista acaparaba todo o poder (formándose unha dura ditadura comunista).

3.5- A MORTE DE LENNIN E O INICIO DA LOITA POLO PODER.

- A partir de 1922, comezou a loita polo poder na URSS entre os principais dirixentes do partido bolchevique:
* Trotski , malia a súa probada valía para levar a término certos aspectos da ideoloxía bolchevique, non contou co pleno respaldo de Lennin, quen o consideraba un recentemente chegado ao partido.
* Stalin , era a persoa que controlaba todos os resortes do partido neste momento crave.
Ante esta situación, Lennin deixou na súa testamento político a súa preocupación polo inmenso poder acumulado por Stalin e propuxo que lle substituíse outra persoa, pero Lennin morreu en 1924 e este documento non foi dado a coñecer ao comité central do partido.

4.- A DITADURA STALINISTA,  caracterizouse por:

* O culto á personalidade do líder (absoluto e incuestionable).
* Represión e eliminación de toda disidencia (ata as súas máis fieis seguidores estiveron vixiados por el).
- En 1936, adoptouse unha constitución que legalizaba a ditadura. A URSS quedou integrada por once repúblicas e vinte rexións autónomas. En teoría, aceptouse o sufragio , universal , pero na práctica xamais se celebraron unhas eleccións libres.
* Así, progresivamente os cargos do Partido Comunista foron formando unha burocracia privilexiada (nomenklatura): nivel de vida superior ao resto da poboación.
- O TERROR.
* Dentro da política stalinista destacou a práctica do terror para lograr a submisión da sociedade. Para iso en1934, Stalin creo a NKVD (Comité do Pobo para Asuntos Internos) que se trataba dunha nova policía política que foi o instrumento ejecutor da represión.
* A política do terror aplicouse por medio dos programas de purgas (campañas de encarceramento e asasinato de opositores políticos). Entre 1936 e 1939, estes programas alcanzaron o seu punto álgido cos procesos de Moscú nos que Stalin acabou cuns 700.000 inimigos do réxime.
* Ademais, a represión non só afectou aos diferentes aparellos de poder, senón á poboación en xeral calcúlase que uns oito millóns de persoas foron enviados aos gulag (campos de traballo forzados nos que as condicións de vida eran infrahumanas).
 Todo este sistema político fundamentado no terror e a represión máis atroz, traduciuse nunha dinámica  de medo na  sociedade soviética que xerou abundantes persecucións por denuncias falsas.

4.1- A ESTALINIZACIÓN DA ECONOMÍA.

- A partir de 1928, Stalin abandonou o apoio á NEP e inclinouse polo reforzamento da planificación e o control da economía por parte do Estado.
a) A colectivización da agricultura.
- O goberno finiquitó a propiedade privada no campo e forzou aos campesiños a integrarse en granjas colectivas (Koljoses: granja colectiva na que a propiedade da terra pertencía ao Estado. A maquinaria, produción,eran propiedade do Koljós) ou en granjas do Estado (sovjoses: granja de gran extensión, propiedade do Estado e administrada por empregados estatais).
 O resultado da posta en marcha destas granjas foi de ineficacia o que se traduciu en terribles hambrunas como a de 1932, das que se culpou aos kulaks, o que conlevou unha brutal represión contra eles. De feito, só a partir de 1934, a agricultura comezou a recuperarse, pero o feito de quedar supeditada á industria foi un dos seus puntos débiles.
c) Os plans quinquenales.
- A política industrial de Stalin virou en torno a dous obxectivos : crear unha potencia industrial pesada capaz de superar aos países capitalistas e lograr a independencia económica, tecnolóxica e militar.
* Para lograr estas metas, o goberno deseño os plans quinquenales cuns obxectivos que debían cumprirse cada cinco anos.
O primeiro plan quinquenal (1929-1933) destinou todos os recursos á industria pesada.
O segundo plan quinquenal (1934-1938) centrouse na industria armamentística.
O terceiro plan quinquenal foi interrompido en 1941 pola II GM.
 O resultado traduciuse nun importante desenvolvemento da industria pesada e militar, pero a costa de reducir drásticamente o nivel de vida da poboación.